استنلی کوبریک بدون هیچ بحثی یکی از بزرگترین فیلمسازان تاریخ است. طنز اجتماعی تند، تکنیک‌های متفاوت قاب بندی و داستان‌های پیچیده، کوبریک را تبدیل به کارگردانی خاص و متفاوت کرد که بسیاری با الگو برداری از سبک او فیلم می‌سازند. فیلم‌های کوبریک ارزش بحث و گفت‌گوی بسیاری دارند و مفهوم‌ها تا مدت‌ها پس از اکران، موضوع بحث سینماگران بوده است.
کوبریک یک مرد بسیار کمال‌گرا بود که به جزئیات در آثارش اهمیت بسیار زیادی می‌داد و روایت‌های بسیاری از اینکه برخی از سکانس‌ها را ده‌ها بار ضبط کرده وجود دارد. هرکدام از 13 فیلم اکران شده کوبریک، ارزش خود را دارند و حتی ضعیف‌ترین آن‌ها نیز قطعاً ارزش تماشا دارد. به همین دلیل رتبه بندی بهترین فیلم های استنلی کوبریک به هیچ عنوان کاری ساده نیست و حتی شاید نادرست باشد. با این حال قصد داریم رتبه بندی‌ای تقریبی از فیلم‌های این کارگردان فقید انجام داده و به معرفی بهترین آثار او بپردازیم. لازم به ذکر است که برای خلاصه سازی، سه فیلمی که در انتهای لیست ما قرار می‌گرفتند را حذف کرده و از فیلم دهم آغاز کردیم. این سه فیلم عبارتند از: Fear and Desire، Killer’s Kiss و Lolita.
10. Spartacus – اسپارتاکوس
اسپارتاکوس که به عنوان یک اثر کلاسیک مورد ستایش قرار می‌گیرد، تنها اثر فیلم‌شناسی کوبریک است که او کنترل هنری کاملی بر آن نداشت. اسپارتاکوس فراتر از خود کوبریک است. این فیلم نوشته دالتون ترامبو در بحران لیست سیاه است که استعاره‌ای آشکار از فعالیت سیاسی و حقوق مدنی بود. ترامبو به طرز ماهرانه‌ای باورهای خود را در ژانری قرار داد که تمایل زیادی به پروژه‌های ملی گرایانه مانند بن هور و ده فرمان داشت.
اسپارتاکوس سکانس‌های اکشن هیجان انگیزی دارد و روزهای آخر امپراتوری روم را به طرز درخشانی زنده می‌کند اما چندان اثر موفقی نیست. کوبریک از یک طرف همیشه عنصر ابهام را در سبک خورد دارد و از طرف دیگر، ترامبو لفاظی بیشتر را در نظر داشت که این دو مورد در تضاد با یکدیگر بودند. کرک داگلاس یکی از نمادین‌ترین نقش خود را در این فیلم ایفا می‌کند و اسپارتاکوس نیز بی‌شک یک کلاسیک بسیار خوب است، اما هنگامی که صحبت از برترین فیلم های استنلی کوبریک و مقایسه آن‌ها باشد، این فیلم در رتبه‌های پایین‌تری قرار می‌گیرد.
9. The Killing – کشتار
فیلم کشتار یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌هایی است که تاکنون ساخته شده است. این فیلم مهیج دزدی و نئو نوآر کوبریک، در سال 1956 ساخته شده و نقشه یک سرقت را از مناظر مختلف روایت می‌کند. این فیلم یکی از مهم‌ترین منابع الهام برای سگ‌های انباری کوئینتین تارانتینو بود. این فیلم به عنوان یکی از پر انرژی‌ترین و سرگرم کننده‌ترین فیلم‌های کوبریک شناخته می‌شود.
کشتار حول محور یک کلاهبردار کهنه‌کار به نام جانی کلی می‌چرخد که گروهی از تهبکاران را گردهم می‌آورد تا از یک گوینده در میان مسابقه اسب سواری سرقت کنند. برخلاف فیلم Killer’s Kiss که تقلیدی کلیشه‌ای از ژانر نئو نوآر بود، این فیلم انتظار مخاطبان را کاملاً برآورده می‌کند. اگرچه که کشتار از لحاظ فلسفی در مقایسه با دیگر آثار کوبریک چندان حرفی برای گفتن ندارد، اما یک اثر برجسته با معیارهای هالیوودی از او است.
8. Paths of Glory – راه های افتخار
مضامین ضد جنگ در بسیاری از اثار کوبریک دیده می‌شوند. فیلم راه‌های افتخار نیز از بسیاری جهات، یکی از تلاش‌های اولیه کوبریک در همین مسیر است. کوبریک در این فیلم با کاهش ابهام در روایتش، داستان این فیلم را براساس وقایع تاریخی جنگ جهانی اول پیش برد. درواقع این فیلم به ماجرای محاکمه سرهنگ فرانسوری داکس را دنبال می‌کند که به دلیل امتناع سربازانش از یک ماموریت انتحاری، دادگاهی می‌شود.
حتما بخوانید: 10 مورد از بهترین فیلم های کوئینتین تارانتینو تا به امروز
کرک داگلاس در این فیلم می‌درخشد. نقش او در مقایسه با اسپارتاکوس، شخصیتی پیچیده‌تر دارد. داکس تنها بخاطر اینکه سربازانش را چیزی بیشتر از تنها پیاده نظام می‌بیند و برای آن‌ها ارزش قائل است، به بزدلی متهم می‌شود و از جایگاه بسیار بالا و محافل نظامی طرد می‌شود.
7. Dr. Strangelove – دکتر استرنجلاو
چیزی که باعث می‌شود کوبریک همیشه یک فیلمساز جذاب باشد، این است که او علیرغم موضوعات تاریکی که اغلب به آن‌ها می‌پردازد، عنصر شوخ طبعی را نیز از دست نمی‌دهد. با این حال تنها فیلم تماماً کمدی او، استرنج لاو است که با نام کامل دکتر استرنجلاو یا: چگونه یادگرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم شناخته می‌شود. کوبریک که تحت تاثیر جنگ سرد بین شوروی و ایالات متحده قرار گرفته بود، تنها می‌توانست به بی کفایتی رهبران جهان بخندد چرا که تصمیمات آن‌ها بر کل جمعیت جهان تاثیر می‌گذاشت.
این فیلم به موازات اتفاقات واقعی رخ می‌دهد و درباره دکتر استرنجلاو است که رهبری خیالی ایاتلات متحده و اتحاد جماهیر شوروی را برعهده دارد. فیلمنامه‌نویسی کوبریک همیشه بی‌نظیر بود اما به لطف استعادادهای کمدی بی‌نظیر جورج سی‌اسکات، پیتر سلرز، اسلیم پیکنز و استرلینگ هایدن حتی بهتر و خنده‌دار تر هم شد. کوبریک همیشه در فیلم‌هایش به خوبی از موسیقی استفاده می‌کند و انتخاب آهنگ We’ll Meet Again اثر ورا لین در این فیلم بی‌نظیر است.
6. Full Metal Jacket – جلیقه تمام فلزی
این باور غلط در میان محافل سینمایی وجود دارد که جلیقه تمام فلزی تماماً متعلق به کوبریک نیست و او تنها در نیمه اول آن کار کرده است. البته که بدون شک ساعت اول این فیلم جنگی، شامل برخی از قوی‌ترین تصاویر دوران حرفه‌ای او می‌شود که به روند آموزشی بی‌رحمانه تفنگداران نیروی دریایی ایالات متحده می‌پردازد
لی ارمی در نقش گروهبان هارتمن نقشی بسیار بی‌رحمانه و وحشتناک دارد و از سوی دیگر، نقش وینسنت دونفریو بسیار حساس، و دلخراش است. درکل جلیقه تمام فلزی یکی از بهترین فیلم های سینمایی استنلی کوبریک است که تمرکز ویژه‌ای بر جنگ دارد.
5. A Clockwork Orange – پرتقال کوکی
پرتقال کوکی بزرگرین توانایی‌های کوبریک را برجسته می‌کند. از لحاظ بصری بسیار جذاب است، اسطوره شناسی کاملی دارد و بینش جذابی به مسائل فلسفی ارائه می‌دهد. و البته بسیار تکان دهنده است و تمام این‌ها نشان می‌دهد که کوبریک چگونه از زمان خود جلوتر بوده است.
این فیلم اقتباسی از یک رمان نوشته آنتونی برگس است که خود او، از فیلم ساخته شده متنفر بود. این فیلم به رفتار و فرهنگ جوانان و خشونت می‌پردازد و هم به نادانی جوانان اشاره می‌کند هم به شرایط اجتماعی. داستان در یک نسخه آرمان شهری از بریتانیای کبیر می‌گذرد و بر مرد جوانی به نام الکس و گروهش مرکز دارد که به تجاوز، غارت و شکنجه می‌پردازند. غیرممکن است که بتوانیم فیلم پرتقال کوکی را تنها در یک ژانر تعریف کنیم. کوبریک در این فیلم از مقوله ژانر فراتر رفته و حتی می‌توان آن را ترسناک نیز نامید.
4. Barry Lyndon – بری لیندون
بری لیندون یکی از زیباترین و بهترین فیلم های استنلی کوبریک است. به ندرت می‌توانید فیلمی سه ساعته پیدا کنید که اینقدر سرگرم کننده باشد. رایان اونیل یکی از پیچیده‌ترین شخصیت‌های تاریخ سینما است که خودخواه، نفرت انگیز و عموماً دوست نداشتنی است. بری که شیفته دختر عموی خود شده، مجبور می‌شود برای این علاقه‌اش یک دوئل خشونت آمیز و یک سری ماجراجویی را پشت سر بگذارد.
این یک نوع متفاوت از فیلم‌های ضدجنگ بود که جنگ هفت ساله قرن هجدهم را از منظری غیرمعمول روایت می‌کند. زیبایی تصویری برداری در فضای باز و نور طبیعی و مناظر شگفت انگیز که در تضاد با داستان غم انگیزش است، این فیلم را تبدیل به یکی از بهترین فیلم های استنلی کوبریک کرده است.
3. Eyes Wide Shut – چشمان کاملاً بسته
استنلی کوبریک اضطراب آمیزترین فیلم کریسمسی کارگردانی کرده است. چشمان کاملاً بسته آخرین فیلم کوبریک است و نیویورک را در فصل تعطلیلات و همراه با تزئینات کریسمس، به یک زندان کابوس‌وار تبدیل می‌کند.
چشمان کاملاً بسته یک شاهکار پارانویا است. این فیلم بیشتر درباره یک دعوای زناشویی و نگاه جنسیت زده و مردانگی سمی است. بسیاری کوبریک را به دلیل توجه بیش از حدش به جزئیات، وسواسی می‌نامند و آخرین فیلم او نیز درباره ماهیت خود وسواس است. این آخرین هدیه استنلی کوبریک به سینما دوستان بود.
2. The Shining – درخشش
بدیهی است که بگوییم درخشش حداقل یکی از، اگر نگوییم بهترین فیلم ترسناکی است که تاکنون ساخته شده است باشد. این فیلم با وجود چنین زیرمتن غنی‌ای، همچنان یک اثر بسیار ترسناک است. انتخاب‌های بصری بی‌نظیر است و بیش از هر چیز باید از بازی تکرار نشدنی جک نیکلسون بگوییم.
با گذشت چهار دهه از اکران فیلم درخشش، همچنان مردم عاشق آن هستند و برای درخشش تئوری پردازی می‌کنند. درک اینکه چرا استیون کینگ از دیدگاه کوبریک برای این فیلم ناراضی بود قابل درک است. اما به عنوان یک اثر سینمایی، درخشش یک فیلم تکرار نشدنی است.
1. 2001: A Space Odyssey – 2001: یک اودیسه فضایی
یک اودیسه فضایی بزرگترین دستاورد کوبریک و شاید حتی یکی از بزرگترین دستاوردهای تاریخ سینما است. به سختی می‌توان از میزان تاثیرگذاری این فیلم تنها در دو بند گفت. این هم چشم‌اندازی از آینده و هم پنجره‌ای به گذشته است؛ انتقادی از غلبه تکنولوژيکی و بینشی از جستجو برای یک خالق؛ و شاید در ساده‌ترین نگاه، یک ماجراجویی فضایی که سرگرم کننده و جذاب است.
نوآوری‌های فنی این فیلم در سال 1968 تقریباً غیرممکن بود. با توجه به اینکه این فیلم یک سال کامل پیش از فرود فضاپیمای آپولو 11 و اولین انسان بر کره ماه ساخته شد، باعث می‌شود بیشتر به نوآوری‌های فنی اودیسه فضایی پی ببریم. واقعاً نمی‌توان آنچه که لایق این فیلم است را در همین متن کوتاه توضیح داد. اودیسه فضایی حتی الهام بخش فیلم شناخته شده و موفق میان ستاره‌ای نیز بوده است. تمام این‌ها، 2001: یک اودیسه فضایی را به بهترین فیلم کوبریک در تمام دوران فعالیتش تبدیل می‌کند.
